Emotionele verwaarlozing

Emotionele verwaarlozing bij kinderen is het falen van ouders om adequaat te reageren op de emotionele behoeften van hun kind. Deze vorm van mishandeling kan grote en vrijwel onmiddellijke gevolgen hebben op zowel de korte als lange termijn voor het kind én de volwassene.

Het is belangrijk voor ouders, docenten, opvoeders en hulpverleners om te begrijpen waarom emotionele verwaarlozing plaatsvindt. Hoe ziet het eruit bij een kind dat deze vorm van verwaarlozing ervaart? Wat kan er gedaan worden om bij constatering ouders te corrigeren of het kind te helpen het te verwerken?

Wat is emotionele verwaarlozing?

Emotionele verwaarlozing is niet altijd emotioneel misbruik. Misbruik is meestal vanuit intentie; het is een bewuste keuze om schadelijk te handelen. Terwijl emotionele verwaarlozing de intentie kan hebben om de gevoelens van een kind te negeren, kan het ook het onvermogen zijn om in te kunnen spelen op of het (h)erkennen van de emotionele behoeften van een kind. Ouders die hun kinderen emotioneel verwaarlozen, kunnen nog steeds praktische zorg bieden en voorzien in de levensbehoeften.

Een voorbeeld is dat een kind de ouders verteld dat ze verdrietig is om iets dat gebeurde op school. De ouders verwerpen het als zijnde niet serieus te nemen 'kinderspel' in plaats van te luisteren en het kind te ondersteunen in het leren ermee om te gaan. Hierdoor zal het kind leren dat zijn emotionele behoeften niet belangrijk zijn. Ze stoppen met het zoeken van steun.

Het effect van emotionele verwaarlozing bij kinderen kan heel subtiel gebeuren. Het kan moeilijk zijn voor de ouders om te beseffen dat ze het doen. Daarbij kan het ook moeilijk zijn voor de omgeving, zoals artsen of leraren, om de subtiele signalen te herkennen. Ernstige verwaarlozende situaties zijn gemakkelijker te detecteren en kunnen soms de grootste aandacht krijgen. Minder ernstige signalen worden regelmatig over het hoofd gezien. De gevolgen kunnen echter net zo groot zijn.

Het is daarom van groot belang om direct te reageren op wat je signaleert bij vermoeden van emotionele verwaarlozing of daar later op terug te komen. Daarbij is context vanuit de ouders geen excuus; blijf de nadruk leggen op wat er gesignaleerd wordt. Dat raakt niet enkel de ouders, maar ook het kind: er wordt aandacht geschonken aan wat het kind mist; er is erkenning voor wat het kind meestal zelf reeds ervaart, maar niet kan of durft te benoemen. Dat kan grote impact hebben op de latere ontwikkeling van het kind.

Welk effect heeft emotionele verwaarlozing op kinderen?

Symptomen van emotionele verwaarlozing kunnen subtiel of overduidelijk zijn. Veel van de schade door emotionele verwaarlozing is in eerste instantie onopvallend. Geleidelijk kunnen de effecten hiervan echter aan de oppervlakte komen. De meest algemene symptomen van emotionele verwaarlozing bij kinderen zijn onder andere:

• depressie
• angst
• apathie
• onderpresteren
• hyperactiviteit
• wenselijk of vermakelijk gedrag
• agressie
• ontwikkelingsproblemen
• laag zelfbeeld
• middelenmisbruik
• terugtrekken van vrienden en activiteiten
• emotieloos of onverschillig lijken
• emotionele nabijheid of intimiteit vermijden

Welk effect heeft emotionele verwaarlozing op volwassenen?

Mensen die als kind emotioneel verwaarloosd zijn groeien op tot volwassenen die moeten leren omgaan met de consequenties daarvan. Omdat hun emotionele behoeften als kind niet erkend zijn, kunnen ze niet altijd weten hoe ze met bepaalde emoties moeten omgaan als deze zich opdringen.

De meest voorkomende effecten van emotionele verwaarlozing tijdens de kindertijd bij volwassenen zijn onder andere:

• post-traumatische stressstoornis
• depressie
• emotionele onbeschikbaarheid
• verhoogde kans op een eetstoornis
• vermijden van intimiteit of
• promiscuïteit
• een diepgeworteld gevoel van persoonlijk falen
• leeg voelen
• slechte zelfdiscipline
• groot gevoel van schuld en schaamte
• wenselijk gedrag
• boosheid en agressief gedrag
• moeite met het vertrouwen van anderen of
• vertrouwen op ieder ander

Volwassenen die als kind emotioneel verwaarloosd zijn kunnen ook ouders worden die kinderen emotioneel verwaarlozen. Als het belang en de belangrijkheid van de eigen emoties nooit geleerd is, bestaat de kans dat ze niet weten hoe de emoties in hun eigen kinderen te voeden en koesteren.

Emotioneel onvolwassen ouders

Regelmatig komt emotionele verwaarlozing bij kinderen voor door emotionele onvolwassenheid van de ouder(s). Opgroeien bij emotioneel onvolwassenen ouders kan zorgen voor een eenzame en emotioneel verwaarloosde jeugd met grote gevolgen voor het functioneren als volwassene. Emotioneel onvolwassen ouders zijn zowel frustrerend and demoraliserend. Het is moeilijk om van emotioneel geblokkeerde ouders te houden die op hun beurt eer, respect en een speciale behandeling verwachten maar ondertussen proberen om het kind, tevens als volwassene, te diskwalificeren en manipuleren.

De volgende voorbeelden zijn tekenen van mogelijk emotioneel onvolwassen ouders:

• heftig reageren op vrij onbelangrijke voorvallen
• nooit blijk geven van veel empathie of emotioneel bewustzijn
• emotionele nabijheid en gevoelens maakt ongemakkelijk en worden vermeden
• vaak geïrriteerd door individuele verschillen en afwijkende meningen
• het kind als vertrouweling gebruiken, maar niet de vertrouweling zijn voor het kind
• vaak dingen zeggen zonder aan de gevoelens van anderen te denken
• niet veel aandacht of medeleven tonen, tenzij het kind heel erg ziek was
• niet consequent - soms zinnig, soms onredelijk
• oppervlakkig of nutteloos reageren op een overstuur kind, of boos of sarcastisch worden
• gesprekken gaan meestal over de eigen interesses
• zelfs bij beschaafde meningsverschillen in de verdediging schieten
• deprimerend om ze over successen te vertellen; deze lijken niet belangrijk
• voor de eigen mening zijn feiten en logica niet belangrijk
• er is geen sprake van zelfreflectie en kijken bij problemen niet of nauwelijks naar het eigen aandeel
• neigen naar zwart-wit denken en niet openstaan voor nieuwe ideeën
• 
  

Breken met ouders?

De band met ouders verbreken is nog altijd een taboe. Bij seksueel misbruik of lichamelijke mishandeling is er snel begrip. Maar als het om emotionele verwaarlozing gaat, om welke verklarende geschiedenis of achterliggende reden van de ouders ook, is dat net zo schadelijk voor de ontwikkeling als andere vormen van mishandeling. Toch lopen veel mensen tegen onbegrip aan. 'Het blijven toch je ouders' of 'ze bedoelen het vast niet zo' is al snel de reactie. Maar het contact verbreken met een ouder is niet even of ondoordacht beslist. Het is dan ook geen keuze: vaak is het is de enige optie om zelf te kunnen leven.

Effectieve behandeling en het leren begrijpen van de eigen ervaringen in en vanuit de verwaarlozing kan mensen van alle leeftijden helpen om de effecten ervan te verwerken en toekomstige complicaties te voorkomen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen.