HYPERVIGILANTIE bij volwassenen

Een wetenschappelijk inzicht in de gevolgen van emotionele verwaarlozing en mishandeling

Wat is hypervigilantie?
Hypervigilantie verwijst naar een overdreven staat van waakzaamheid waarin een individu constant zoekt naar tekenen van gevaar, soms zelfs wanneer deze niet aanwezig zijn. Dit kan leiden tot gevoelens van onrust, angst en vermoeidheid door de voortdurende spanning van 'aanstaan'. Bij hypervigilantie worden dagelijkse gebeurtenissen vaak waargenomen als potentieel bedreigend, zelfs als ze in werkelijkheid onschuldig kunnen zijn.

Bij mensen die zijn blootgesteld aan trauma, zoals mishandeling en verwaarlozing, is hypervigilantie een overlevingsmechanisme. Het zenuwstelsel blijft hyperactief in een poging om toekomstige gevaren of pijn te vermijden. Dit komt vaak voor bij mensen met posttraumatische stressstoornis (PTSS), maar ook bij mensen die te maken hebben gehad met chronische stress in hun jeugd.

De impact van emotionele verwaarlozing en mishandeling
Emotionele verwaarlozing wordt vaak omschreven als het consistent negeren van de emotionele behoeften van een kind. Dit kan variëren van een gebrek aan affectie en aandacht tot het ontkennen van een veilige hechtingsrelatie. Wanneer kinderen deze fundamentele behoeften worden ontzegd, kan dit leiden tot ernstige psychologische schade die voortduurt tot in de volwassenheid.

Fysieke en emotionele mishandeling, evenals seksueel misbruik, kunnen eveneens leiden tot hypervigilantie. De constante blootstelling aan bedreigende situaties tijdens de kindertijd kan ervoor zorgen dat het brein overgevoelig wordt voor tekenen van gevaar. Dit wordt soms omschreven als een overactief stress-responssysteem, dat zich moeilijk kan aanpassen aan ‘normale’ niveaus van prikkels en uitdagingen in het volwassen leven.

Een belangrijk aspect van emotionele verwaarlozing is dat het vaak 'onzichtbaar' kan zijn. In tegenstelling tot fysieke mishandeling, die duidelijke littekens kan achterlaten, wordt emotionele verwaarlozing soms niet erkend totdat de langdurige gevolgen zich manifesteren in volwassen relaties en gedrag.

De neurobiologie van trauma
De neurobiologische veranderingen die plaatsvinden bij mensen met trauma zijn goed gedocumenteerd. Wanneer iemand herhaaldelijk wordt blootgesteld aan stressvolle of traumatische gebeurtenissen, zoals mishandeling of verwaarlozing, kan de hersenstructuur veranderen. De amygdala, die betrokken is bij het verwerken van bedreigingen, kan overactief worden, terwijl de prefrontale cortex, die betrokken is bij het reguleren van emoties en redeneren, minder efficiënt functioneert.

Deze veranderingen in de hersenen dragen bij aan het voortdurende gevoel van angst en alertheid bij volwassenen met een geschiedenis van trauma. Het lichaam blijft 'in de aanval' terwijl de geest voortdurend op zoek is naar tekenen van gevaar. Dit kan het moeilijk maken voor mensen om zich veilig te voelen in sociale situaties of om intieme relaties aan te gaan.

Symptomen van hypervigilantie bij volwassenen

Bij volwassenen die hypervigilant zijn, kunnen de volgende symptomen optreden:

• Constant op je hoede zijn: Volwassenen kunnen voortdurend gefocust zijn op het monitoren van hun omgeving en letten op de kleinste tekenen van gevaar, zoals veranderingen in toon, lichaamstaal, of gezichtsuitdrukkingen van anderen.
• Slaapproblemen: Door de constante waakzaamheid kan het moeilijk zijn om in slaap te vallen of in slaap te blijven, wat bijdraagt aan chronische vermoeidheid.
• Emotionele uitputting: Hypervigilantie vereist een aanzienlijke hoeveelheid energie, wat leidt tot emotionele uitputting en burn-out op de lange termijn.
• Prikkelbaarheid en wantrouwen: Het altijd op zoek zijn naar gevaar kan leiden tot prikkelbaarheid en wantrouwen ten opzichte van anderen, waardoor relaties moeilijk worden.
• Moeite met ontspanning: Personen met hypervigilantie kunnen moeite hebben om zich veilig of ontspannen te voelen, zelfs in veilige situaties zoals thuis of onder vrienden.

De langetermijngevolgen voor volwassenen
Hypervigilantie kan verwoestende gevolgen hebben voor het dagelijks functioneren van volwassenen. Het heeft een negatieve invloed op hun vermogen om gezonde relaties te vormen en kan leiden tot geïsoleerd gedrag. Ze kunnen moeite hebben om anderen te vertrouwen of kunnen overmatig reageren op ogenschijnlijk onschuldige prikkels, zoals een luide stem of onverwachte aanraking.

Mensen met een geschiedenis van mishandeling of verwaarlozing kunnen ook verhoogde niveaus van angststoornissen en depressie ervaren en hun hypervigilantie kan bijdragen aan het onderhouden van deze psychische aandoeningen. Ze kunnen zich constant op hun hoede voelen, zelfs in veilige situaties, waardoor hun levenskwaliteit ernstig wordt beperkt.

Herstel en behandeling
Concluderend is hypervigilantie bij volwassenen een complex fenomeen dat vaak zijn wortels heeft in jeugdtrauma zoals emotionele verwaarlozing of mishandeling. Hoewel deze staat van verhoogde alertheid aanvankelijk een overlevingsmechanisme kan zijn, kan het op de lange termijn leiden tot een verminderd gevoel van veiligheid en welzijn. Door middel van therapie en zelfzorg kunnen volwassenen echter leren om deze patronen te doorbreken en een leven te leiden dat niet langer wordt beheerst door voortdurende waakzaamheid.

Gelukkig is herstel mogelijk voor mensen die te maken hebben met hypervigilantie als gevolg van trauma. Mijn behandeling richt zich vaak op het reguleren van het zenuwstelsel en het aanpakken van de onderliggende trauma’s door middel van op maat gemaakte therapieën om je te helpen de verhoogde waakzaamheid te verminderen en een evenwichtiger leven te leiden.